هجوم شن های روان آسایش مردم این روستا را سلب کرده است

هجوم شن های روان و پیشروی کویر تهدیدی جدی برای مه ولات گروه گزارش

پایم را که بر شن های داغ کویر می گذارم، صدای بادی که از لابه لای درختچه های تاغ عبور می کند، گوشم را نوازش می دهد.احساس شادمانی کودکانه سراسر وجودم را پر می کند و بی اختیار و بی اعتنا از آنچه در کنارم است، دوان دوان به سمت پوشش گیاهی نوپای کویر می دوم.چند لحظه کنار بوته های تاغ و قره داغ زانو می زنم و آرام آرام آن ها را نوازش می کنم. پوشش عاری از گیاهان دشت کویر در ابتدای مسیر را که به یاد می آورم، اهمیت و ارزش کار بیابان زدایی برایم بیشتر روشن می شود.حالا حداقل این امید را دارم که اگر طرح های بیابان زدایی در کویر مه ولات به طور کامل انجام شود، هم علوفه مورد نیاز دام های روستاییان تأمین می شود و هم روستاها و جاده ها و راه های مواصلاتی زیر چکمه های شنی کویر نابود نمی شود

مه ولات همسایه با کویر

شهرستان مه ولات در جنوب خراسان رضوی، به دلیل هم جواری با کویر و شرایط اقلیمی گرم و خشک سالیان متمادی است که با پدیده بیابان زایی و هجوم شن های روان مواجه است.وقتی از جاده های گناباد و بجستان وارد حوزه جغرافیایی شهرستان مه ولات شوید، درختان کوچک و بزرگ جنگلی و بوته کاری های انجام شده برای احیای بیابان ها را می بینید.درختچه هایی که امروز تا حدودی جاده های این منطقه را از آسیب جدی حرکت شن ها و ماسه ها مصون داشته است. باور نمی کنید همین شن ها و ماسه ها جاده قدیم این منطقه را دفن کرده است به گونه ای که کوچک ترین اثری از آن نیست!با توجه به این که مزارع و باغ ها روستاهای کوچک و بزرگ، دو باند از جاده اصلی فیض آباد- بجستان و محور مهنه و گناباد و راه آهن سراسری بافق- مشهد در این شهرستان در معرض آسیب های جدی پیش روی کویر و بیابان زایی است، لزوم بیابان زدایی و تثبیت شن های روان در شهرستان مه ولات بر کسی پوشیده نیست

هجوم شن های روان

یکی از ساکنان روستای «میاندهی» در حاشیه جاده فیض آباد- بجستان، در گفت و گو با گزارشگران اعزامی خراسان به کویر مه ولات می گوید: هجوم شن های روان آسایش مردم این روستا را سلب کرده است و با خشک شدن آب چاه ها و شور و تلخ شدن آب های زیرزمینی در منطقه، اهالی روستا امیدی به آینده ندارند. «نورعلی نصیری» می افزاید: دولت و منابع طبیعی کارهای زیادی برای مهار بیابان و پیشروی کویر انجام داده اند ولی گویا این کارها کافی نبوده است و هر روز شاهد افزایش مشکلات هستیم.«حقیقی» یکی دیگر از روستاییان میاندهی با گلایه از عملکرد اداره منابع طبیعی مه ولات در تصرف اراضی آبا و اجدادی روستاییان می گوید: کویرزدایی و مهار حرکت شن های روان باید در این منطقه جدی گرفته شود. وی با اشاره به ناهم خوانی اعتبارات منابع طبیعی در اجرای طرح های بیابان زدایی با روند افزایش بیابان ها می افزاید: در صورت کوتاهی مسئولان تا چند سال آینده روستای یک هزار نفری میاندهی نیز با هجوم شن ها دفن خواهد شد. وی خشکسالی یک دهه اخیر و کاهش نزولات جوی را عامل اصلی گسترش بیابان ها و تشدید اراضی کویری در این منطقه می داند.یکی از دام داران منطقه نصرویی این شهرستان نیز به گزارشگر ما می گوید: هم جواری شهرستان مه ولات با کویر نمک و قرار داشتن بخشی از آن در مسیر بادهای ۱۲۰ روزه سیستان سبب شده است در بیشتر ایام سال شاهد خشک بودن مراتع باشیم و دام داران در این شهرستان برای تعلیف دام های خود مشکل دارند. این در حالی است که مراتع احیا شده و اراضی نهال کاری شده نیز قرق شده است و در اختیار ما قرار نمی گیرد.گروه اعزامی خراسان به مه ولات وقتی در دیدار با فرماندار شهرستان به اهمیت موضوع هجوم بیابان و پیشرفت کویر در این شهرستان واقف می شود و در جریان تلاش های گسترده مسئولان قرار می گیرد، ترجیح می دهد با هماهنگی مسئولان منابع طبیعی شهرستان مه ولات سری به بیابان های منطقه بزند

بیابان لم یزرع

به همراه رئیس اداره منابع طبیعی مه ولات و عکاس روزنامه با خودروی لندرور یگان حفاظت منابع طبیعی به دل کویر می زنیم؛ تا جایی که چشم کار می کند، برهوت دیده می شود و هر از چند گاهی بوته ای گیاه خشک می بینیم و مارمولک های ریز و درشت که آثار حرکت سریع آن ها دقایقی روی ماسه ها نقش می بندد.چند کیلومتری که جلوتر می رویم به محلی می رسیم که اراضی بیابانی آن با ایجاد ردیف هایی به فاصله ۵ تا ۶ متر نهال کاری شده است. اگرچه گرمی هوا و خشکی محیط سبب خشکیدن برخی بوته ها شده است ولی اینجا فضا سرسبزی دیگری دارد.تابلویی در کنار جاده نظرم را جلب می کند: «طرح بیابان زدایی و تثبیت شن های روان میزان نهال کاری ۱۹۰ هکتار- بذر پاشی ۱۰۰ هکتار- محل اجرا: چاه گوجی کشت از: ۱/۱۰/۸۷- مجری: اداره منابع طبیعی شهرستان مه ولات».کمی جلوتر درختچه های بزرگ تری وجود دارد که حکایت از غرس آن ها در سالیان قبل دارد. نهال های کوچک و تشنه ای نیز در کنار رمل ها و ماسه ها دیده می شود.تعدادی کارگر زن که برای حفاظت از گرمای سوزان صورت خود را پوشانده اند و چادر به کمر گره زده اند، پابه پای دو دستگاه تراکتور حمل کننده تانکرهای آب، در حال آب رسانی به نهال های کاشته شده در این محل هستند. یک دستگاه کامیون تانکر ۱۴ هزار لیتری آب، تأ مین کننده آب این دو تراکتور آب رسان است

هم جواری با کال نمک و کال شور

رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان مه ولات از فرصت استفاده می کند و درباره آمار های بیابان های این شهرستان می گوید: ۷۰ درصد سطح شهرستان مه ولات بیابانی است، ضمن این که این شهرستان در مجاورت کال نمک و کال شور و شن های روان نیز قرار دارد.مهندس «بهروز فتحی مقدم» با اشاره به اهمیت کار بیابان زدایی می گوید: در منطقه مه ولات ۴ جاده مواصلاتی و راه آهن منتهی به بندر عباس وجود دارد که اهمیت کار بیابان زدایی را بیشتر می کند.وی به اقدامات صورت گرفته در سطح شهرستان برای بیابان زدایی اشاره می کند و می گوید: ۱۵ هزار هکتار طرح مطالعاتی در این زمینه انجام شده و در سال ۸۷ در سطح بیش از ۳۵۰ هکتار از بیابان های استان، کار بیابان زدایی انجام شده است.وی با اعلام این که شهرستان مه ولات حدود ۳۳۵ هزار هکتار وسعت دارد، می افزاید: ۱۲ هزار هکتار جنگل دست کاشت تاغ در این شهرستان وجود دارد که برای کنترل تپه های ماسه ای و حرکت شن های روان ساخته شده است. فتحی مقدم با بیان این که در این شهرستان ۶۰ هزار هکتار اراضی بیابانی داریم که باید طرح های بیان زدایی در آن اجرا شود، می گوید: طرح بیابان زدایی ۱۵ هزار هکتاری در حال انجام است. وی با اشاره به این که ۱۵۰ هزار هکتار از اراضی مرتعی شهرستان فقیر و خیلی فقیر است، می گوید: با توجه به بیابانی بودن بخش عمده شهرستان، فعالیت های بیابان زدایی و تثبیت شن از ۲۵ سال قبل آغاز شده و این تلاش ها مانع از بین رفتن جاده ها، مزارع و روستاهای حاشیه کویر شده است.این مسئول می گوید: در اجرای طرح بیابان زدایی هر سال به تناسب اعتبارات تخصیصی به شهرستان، طرح نهال کاری با تاغ، آتریپلکس و قره داغ و بذرپاشی در اراضی اجرا می شود.از رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان مه ولات درباره تأثیرات مثبت انجام این فعالیت و هزینه کردن ها سوال می کنیم. او می گوید: اجرای این فعالیت ها ۱۰۰درصد تاثیر دارد و به جرات می توان گفت پوشش تاغ و تاغزارهای منطقه، جاده فیض آباد-بجستان و مهنه تا گناباد را در برابر هجوم شن های روان حفاظت کرده است. وی با اشاره به قرار گرفتن مه ولات در حاشیه کال نمک و کال شور می گوید: با توجه به افت آب های زیرزمینی و پیش روی کویر، راهی جز بیابان زدایی نداریم

کمک به محیط زیست

اقدام ها کافی نیست

فرماندار شهرستان مه ولات نیز به خراسان می گوید: در بحث پیش گیری از هجوم شن های روان و پیش روی کویر در این شهرستان، اقدام های خوبی شده است و اداره منابع طبیعی شهرستان با مرتع کاری، آبخیزداری و آبخوان داری به واقع کارهای بزرگی را عملیاتی کرده است. «حاجی عرب» می افزاید: با این اقدام ها در دل کویر از پیشروی کویر جلوگیری شده است. وی با اشاره به تبعات بیابان زایی و گسترش کویر می افزاید: به نظر می رسد اقدام های انجام شده و سرمایه گذاری دولت برای مهار بحران در این شهرستان کافی نیست.وی هجوم شن های روان و پیشرفت کویر را تهدیدی جدی برای آینده این شهرستان به عنوان قطب کشاورزی جنوب استان خراسان رضوی می داند.یک کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان نیز به خراسان می گوید: مطابق آمار موجود سطح رخساره های بیابانی استان خراسان رضوی ۵میلیون و ۵۵۴ هزار هکتار و سطح پدیده های عاری از پوشش گیاهی آن ۵۹۴ هزار هکتار است. رئیس اداره تثبیت شن و بیابان زدایی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی می گوید: در خراسان رضوی ۱۵ کانون بحرانی بیابان در ۱۳ شهرستان شناسایی شده است و با اعتبارات فعلی حدود ۲۰۰سال زمان نیاز است تا این کانون های بحرانی رفع شود.«محمدحسن شریعتی» می گوید: به طور مستقیم میزان زیادی از اراضی استان شامل مراتع، مزارع و باغ ها، مناطق مسکونی، راه های مواصلاتی و دیگر زیرساخت های اقتصادی در معرض تهدید و خسارت ناشی از فرسایش بادی است. وی شهرستان مه ولات را یکی از کانون های بحرانی بیابان در استان معرفی می کند و می گوید: طرح های بیابان زدایی در استان حریف هجوم شن های روان نمی شود

روزنامه خراسان